Covid-19 ile Mücadelede Teknoloji...

Aralık 2019'da, Wuhan'da (Hubei, Çin) başlangıçta bilinmeyen bir nedenden dolayı yerel bir pnömoni salgını tespit edildi ve hızlı bir şekilde buna yeni bir koronavirüsün neden olduğu belirlendi. Salgın, o zamandan beri, Çin'in anakarasının her bölgesine ve 27 diğer ülke ve bölgeye yayıldı ve 28 Şubat 2020'den itibaren 80.000'den fazla teyit edilmiş vaka oldu.

Küresel hava yolculuğu, tarım teknolojisi, kentleşme ve artan hava ve çevre kirliliği bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasını ve yayılmasını kolaylaştırıyor.

Covid-19’un henüz ne kadar şiddetli olacağını ya da virüsün tüm ülkelere yayılıp yayılmayacağını bilmiyoruz, ancak Çin, Güney Kore, İtalya, İran ve başka yerlerde yayılmaya devam ediyor ve binlerce tespit edilmemiş taşıyıcı hasta dünyada seyahat etmeye devam ediyor.

Salgın hastalıklar, dünyanın her yerinde sağlıkçılar için büyük bir endişe kaynağıdır. Tedaviler hala geliştirme aşamasında olsa da dijital medya ve yeni teknolojiler bu hastalıkların izlenilmesi, etkili bir şekilde mücadele edilmesi ve yönetilmesi konusunda önemli rol oynuyor. Elbette teknoloji salgının yayılmasını durduramaz, ancak salgının etki alanının önemli ölçüde azaltılması için durumun farkında olması gerekenleri eğitebilir, uyarabilir ve riskleri azaltabilir.

Gerçek Zamanlı İzleme

Mobil penetrasyondaki artışla birlikte mobil araçların kullanılması virüs salgınlarının gerçek zamanlı izlenmesine büyük katkı sağlıyor.

Hastaların tıbbi ayrıntılarının dijital olarak girilmesi salgına ait net bir resim ortaya koyuyor. Bu teknoloji, diğer sağlık kuruluşlarının birbirine bağlanmasına ve merkezi olarak izlenmesine olanak sağlıyor. Bu araçlardan elde edilen veriler, analiz edilerek haritalar çıkarılıyor ve bu oluşturulan haritalarda yeni vakalar, doğrulanmış ölümler ve iyileşmeler gerçek zamanlı görülebiliyor.

İlk olarak 22 Ocak'ta halka açık olarak paylaşılan gösterge tablosu, etkilenen tüm ülkeler için onaylanmış Covid-19 vakalarını, ölümleri ve tedavi edilen hastaların yerini ve sayısını gösteriyor. Toplanan ve görüntülenen tüm veriler, başlangıçta Google E-Tablolar ve şimdi ise GitHub aracılığıyla serbestçe kullanılabiliyor.

Termal Kameralar

Hem Çin hem diğer ülkeler özelikle havalimanlarında virüsü potansiyel olarak yayabilecek bireyleri taramaya çalışıyorlar.

Yüksek vücut sıcaklığının tespiti için kullanılan kızılötesi termal görüntüleme kameraları, gelen yolcuların yüzey (cilt) sıcaklığını kontrol etmek için kullanılan el tipi veya üçayak bağlantılı aygıtlardır. Düşük dereceli ateşi olan insanları bile tespit edebilen termal kameralar, yolcuların toplu olarak taranması için çekici bir seçenek gibi görünüyor.

Termal kızılötesi kameraların yerleşik işlevleri arasında, renkli görüntüler ve sıcaklık ölçekleri ile belirli bir sıcaklık eşiği aşıldığında çalacak şekilde ayarlanabilen sesli alarmlar bulunur. Bu işlevler, operatörün, hastanın tıbbi muayeneye sevk edilmesi gerekip gerekmediğine anında karar vermesini kolaylaştırır. Toplam değerlendirme süresi bir saniyeden az sürer, bu da büyük insan gruplarını taramak için idealdir.

Termal görüntüleme tarayıcıları, yüksek sıcaklığı belirleyerek potansiyel hastaları tanımlamak ve salgın riskini azaltmak için bir fırsat sağlar, ancak bir yolcunun enfekte olup olmadığını belirlemek için daha fazla klinik değerlendirme gereklidir.

Robotlar ve Dronlar

2019-nCoV virüsü insandan insana yayıldığı için sağlık personelinin enfekte olma riski yüksektir. Amaç, insan temasını azaltmaya yardımcı olabilecek cihazların konuşlandırılmasını sağlamaktır.

Çin, koronavirüsle mücadele çabasının bir parçası olarak hastaneleri uzaktan dezenfekte etmek, gıda yardımı sağlamak ve karantina kısıtlamalarını uygulamak için robotlar ve dronları (insansız hava araçları) kullanıyor. Çin devlet medyası, dronların ve robotların hükümet tarafından hastalığın kişiden kişiye bulaşma riskini azaltmak için kullanıldığını bildirdi.

Sağlık çalışanları için riski azaltmaya yardımcı olmak üzere dron üreticisi Antwork, virüsün en ağır şekilde çarptığı alanlardan biri olan Xinchang'daki tıbbi örnekleri ve karantina malzemelerini taşımak için dron kullanıyor. Ulaştırma sürecini hızlandırmanın yanı sıra, insansız, otonom teslimat operasyonu sağlık çalışanları arasındaki temas olasılıklarının azalmasını sağlıyor.

Çin, Wuhan'daki hastanelerde çalışan sağlıkçılara paket getirmek için kendi kendine çalışan robotları kullanıyor. Ayrıca Wuhan’daki hastanelerde izolasyon servislerine, yoğun bakım ünitelerine ve ameliyathanelere dezenfektan püskürten robotlar kullanılıyor. Sokakları dezenfekte etmek için ise minyatür uzaktan kumandalı tanklar kullanılıyor. Shanxi Tianyi Technology tarafından üretilen tankların saatte 50.000 metrekareyi dezenfekte edebileceği bildiriliyor.

Drone üreticisi DJI, salgının kontrol altına alınmasına yardımcı olmak için potansiyel olarak etkilenen bölgelerde klor veya etil alkol bazlı dezenfektan püskürtmek için Agras tarımsal püskürtme dronlarını uyarladı. DJI, Shenzhen'de 3 milyon metrekareden fazla dezenfektan püskürttü.

Danimarkalı bir şirketin tasarladığı ve hastanelerde kullanılmak üzere Çin'e gönderdiği UV Dezenfeksiyon Robotları ise UV-C ışığı yayarak yüzeydeki, havadaki virüslerin ve bakterilerin öldürülmesini sağlıyor. Bu yöntemlerle 2000'den fazla hastane, hem hastalarını hem de çalışanlarını koruyarak etkili bir dezenfeksiyon sağlama şansına sahip oluyor.

Büyük Veri İle Milyonlar Etiketleniyor

Koronavirüs salgınını kontrol altına almak amacıyla Çin hükümeti, vatandaşları izlemek ve Covid-19 virüsü ile teyit edilmiş enfeksiyon vakalarını takip etmek için hemen her alanda teknoloji firmaları ile işbirliğine gidiyor.

Çin hükümeti, insanları yeni koronavirüsün bulaşma ihtimaline göre sınıflandırmak için topladığı çok miktarda veri kullanıyor. Çin'de yetkililer; ülke geneline yerleştirilen yaklaşık 400 milyon güvenlik kamerası, internet kullanıcıları için kullanıcı adı kayıtları ve otel check-inleri ve yüz taramalarını içeren geniş gözetim ağı aracılığıyla büyük miktarda veri toplayabiliyor.

Dünyanın en büyük mobil ödeme platformu Alibaba Group Holding’e bağlı Alipay, Çin'deki vatandaşları izlemek için renk kodlu bir QR telefon uygulamasını kullanıma sundu. Başka bir deyimle, “sağlık kodu (renk kodu)” adı altında bir derecelendirme sistemi geliştirerek insanlara dijital sağlık sertifikası verdi. Yeşil, sarı ve kırmızı renkler kişinin farklı risk seviyelerini belirliyor. “Yeşil” kodu olanlar serbestçe seyahat ederken, “kırmızı” renkte QR kodları olan kişiler en az 14 gün boyunca, “sarı” kod sahipleri ise yedi gün boyunca metro istasyonları, restoranlar ve alışveriş merkezleri gibi halka açık alanlara giremiyorlar. Bu alanlara girmek istediklerinde yetkililerce QR kod taranarak kullanıcıların kimliği doğrulanıyor. Bazı bölgelerdeki sürücüler de bir şehre girmeden önce QR kodlarını taratmak zorunda.

Amaç, yüksek riskli olduğu düşünülen insanları taramak ve hareketlerini kısıtlayarak salgının yayılma hızını düşürmek.

Yerel yönetimler ayrıca, insanların iş hayatlarına, dairelerine ve hatta yaşadıkları şehre gitmek gibi günlük hayatlarını sürdürmek için bir tür izin haline gelen seyahat geçmişlerinin dijital kayıtlarını almaları için araçlar geliştirdi.

Buna bir örnek, devlete ait bir şirket tarafından geliştirilen web tabanlı uygulama Close Contact Detector'dur. Kullanıcılar; adlarını, kimlik numaralarını ve telefon numaralarını göndermeyi seçerek koronavirüs bulaşmış kişilerle temas halinde olup olmadıklarını kontrol edebilirler.

Sağlık krizinin, bu veri toplama ve birleştirme sürecini hızlandırdığı görülmektedir. Önemli soru, hükümetin salgının ardından bu vatandaş ayak izlerini nasıl kullanacağıdır. Çin’de, büyük verilerin kullanımı hakkındaki görüşler bölünmüş durumda. Bazı insanlar güçlü teknolojilerin kendilerini daha güvenli hissettirdiğini söylüyor, ancak diğerleri yanlış etiketleme ve gizlilik ihlallerinden endişe duyuyor.

Çevrimiçi Mesajlaşma

Çinli teknoloji şirketleri, onaylanmış koronavirüs vakalarını ve yüksek riskli alanları bulmaya yardımcı olan çevrimiçi platformlar başlattı. 1 milyardan fazla kullanıcı tarafından kullanılan Tencent Holdings'in WeChat anlık mesajlaşma uygulaması, artık 140'tan fazla Çin şehrinde onaylanmış Covid-19 vakalarını izlemenizi sağlayan çevrimiçi bir harita sunuyor. Harita, yerel sağlık yetkililerinden resmi veriler alarak kullanıcılara, renk kodlu bir tehdit göstergesi ile yerleşim bölgelerindeki onaylanmış hastalara olan mesafelerini gösteriyor.

Benzer bir girişim, insanların doğrulanmış veya şüphelenilen koronavirüs vakalarının yerini gerçek zamanlı olarak bilmelerine yardımcı olan Çinli arama devi Baidu tarafından gerçekleştirildi. Baidu'nun haritası, kullanıcılara salgın kontrol noktaları ve seyahat önerileri gibi diğer yararlı bilgileri de gösteriyor. WeChat rakamlarına göre, tıbbi mini programlara yapılan ziyaretler, salgından önce kaydedilen verilere göre son 20 gün içinde yüzde 347 arttı.

Yapay Zeka Çalışmaları

Yitu Teknoloji, Huawei ve Alibaba, koronavirüs olduğundan şüphelenilen hastaları teşhis etmek için hastaneler tarafından kullanılan bilgisayarlı eksenel tomografi (CAT) taramalarının analiz edilmesine yardımcı olmak için AI destekli hizmetler sunuyor. Genellikle, bir doktorun klinik tanı koyabilmesi için şüpheli bir hastanın CAT taramasını analiz etmesi 5 ila 15 dakika sürer, oysa Alibaba yeni algoritmasının 20 saniye içinde tanıma işlemini tamamlayabileceği söyleniyor. Bu durum hastaneler üzerindeki baskıyı hafifletiyor.

Aynı zamanda, koronavirüs salgını da çeşitli ilaç şirketlerine olası tedavileri aramak için yapay zeka destekli ilaç keşif platformlarını kullanma konusunda ilham verdi. Bu süreç, zatüre benzeri hastalığı tedavi edebilecek tamamen yeni moleküller bulmak için AI kullanmayı veya Covid-19'a karşı da çalışabilecek önceden onaylanmış ilaçların (diğer hastalıklar için) veritabanı madenciliği çalışmalarını içeriyor.

Yapay zeka destekli yüz tanıma, kaçak suçluları tespit etmekten kasiyersiz süpermarketlerdeki ödemeleri yetkilendirmeye kadar değişen uygulamalar için Çin genelinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Çin AI firması olan Sensetime polisin müdahale edebilmesi için maske takmayan insanları tespit edebilecek algoritmalar uyarlıyorlar.

Koronavirüs salgını ayrıca yüz tanıma şirketlerine teknolojilerini termal görüntüleme ile entegre etme konusunda ilham verdi. Bu tür bir tarama, insanların koronavirüs ile enfekte olup olmadıklarını gösterebilecek ve kimliklerini doğrulamaya yardımcı olabilecek yüksek sıcaklıklara sahip olup olmadığını algılamak için kullanılmaktadır.

Koronavirüs korkutucu ve çok hızlı yayılıyor olsa da Çin'deki teknoloji şirketlerinin nasıl geliştiğini ve salgının kontrolünde önemli bir rol oynadığını görmek gerçekten etkileyici. Bu denemeler teknolojinin potansiyel kullanımını vurguluyor ve sonuçlar umut vaat etmeye başlıyor. Teknoloji, salgını tek başına durduramayacaktır ancak bir sonraki potansiyel salgında hangi araçların etkili bir şekilde kullanılabileceğini belirlemek için bu teknik değerlendirmeleri tüm dünyanın izlemesi ve uygulayıp geliştirmesi zorunludur.