Deprem Felaketinde Teknolojinin Rolü Ne Oldu?

Tüm Türkiye’yi derinden etkileyen Kahramanmaraş merkezli iki büyük depremin ardından günler geçti. 11 ilde yıkıcı hasar bırakan asrın felaketinin 15. gününde ise Hatay'da art arda kaydedilen sarsıntılar, deprem bölgesindeki bilançoyu daha da ağırlaştırdı.

Depremden birinci dereceden etkilenen depremzedeler ve onların yakınlarının yanı sıra, televizyon ya da sosyal medya gibi iletişim araçlarıyla buna tanık olan ve oradaki acıyı hisseden bizlerin de yaşamını derinden sarstı. Birçoğumuz korku, keder, suçluluk ve öfke gibi güçlü duyguları, uyku ve odaklanma sorunları yaşıyoruz.

Birlikte Daha Güçlüyüz

Tüm ülke olarak depremin yaralarını sarabilmek için elimizden geleni yapıyoruz. Dünya çapında yardım edenler tarafından da hızlı bir şekilde destek, mali bağış ve çözümler sunuldu.

Pandemi De Olduğu Gibi Depremde De Belirleyici Unsur Teknoloji…

Pandemide olduğu gibi afet yardım çabalarında da belirleyici unsur teknoloji oldu. Açık kaynaklı web sitelerinin, yapay zekanın ve sosyal medya kullanımının ölçeği, başka bir deyişle teknolojinin kullanım oranı, kurtarma ve insani yardım çabalarını hızlandırıyor ve büyütüyor. Uzun vadede ise toplulukların daha dirençli olmasına yardımcı oluyor.

Teknolojiyi insani yardım çalışmalarına daha fazla entegre etmek, afet yönetiminin gelecekteki felaketlerle mücadelesi için daha hazırlıklı olmasını sağlayacak.

Akıllı Telefonlar ve Sosyal Medya, Hayat Kurtaran Bir Araç Oldu

Sosyal medya, kullanıcının bilgi gönderdiği, geri bildirim aldığı ve yanıt verdiği eksiksiz bir iletişim modelidir.

Akıllı telefonlar ve sosyal medya platformları; afet yardımı çabalarını kökten değiştirdi. Yüzlerce yıldır afet yönetimi tek yönlü bir süreç olarak ilerliyordu. Sosyal medya bunu tersine çevirdi. Tek yönlü süreç, insanların ihtiyaç sahiplerinden gerçek zamanlı olarak güncellemeler alabildiği veya yardıma hazır olduklarını iletebildiği bir sisteme dönüştü. Enkaz altında kalanlar adres ve konum belirterek yardım istediler.

Bilginin bu şekilde artık çok hızlı yayılması, haber kuruluşları üzerinde daha önce olmayan bir baskı yaratıyor. Afet alanından haber yapmak için artık profesyonel bir gazeteci olmaya gerek yok, bir akıllı telefon yeterli.

GSM Operatörlerinin Çökmesiyle İletişimde Aksaklıklar Yaşandı

11 milyonu aşkın mobil abonenin olduğu deprem bölgesinde özellikle arama-kurtarma açısından en kritik saatlerde iletişim ve haberleşme imkanları kısıtlı kaldı.

Operatörler, herhangi bir zamanda, dünyanın herhangi bir yerinde bir çöküşün gerçekleşebileceğini söyleyebilirler. Ancak kurumların hala bir alternatif üretmiyor olmasının nedenini bulmamız gerekiyor. İnsan hayatı söz konusu olduğunda bahaneler yetersizdir. Operatörlerin afet zamanında öngörülebilir şekilde yaşanacak aksaklıklara karşı bölgesel acil durum planlarının olması gerekiyor.

Paylaşımlar Hayat Kurtardı

Yaşanan iletişim aksaklıklarına rağmen Facebook, Instagram, WhatsApp ve Twitter gibi sosyal medya ağları, hayati bilgileri paylaşmak ve destek toplamak için kullanıldı.

Twitter, doğrudan güvenilir kaynaklardan bilgi alma fırsatı sunuyor. Enkaz altında mahsur kalan insanlar, konum atan ve yardım bekleyen mesajları tweetlediler ve bunları büyük takipçilere sahip kullanıcılarla paylaştılar. Bunun sayesinde yüzlerce kişi enkaz altından çıkarıldı. Twitter’a erişim bir süreliğine kısıtlanıp bu akışı olumsuz etkilese de kurtarma çabalarına devam edildi.

Sosyal medya mecralarında insanlar organize olarak bölgeye yardım götürdüler. WhatsApp üzerinden kullanıcılar, arkadaşlarına ve ailelerine güvende olduklarını bildirdiler.

VPN’ler…

Twitter kullanıcıları, hükümet kısıtlamalarını aşmak ve Twitter'a erişmek için sanal özel ağlara (VPN'ler) yöneldi.

Birçok büyük VPN sağlayıcısı, depremin ardından etkinlikte büyük artışlar bildirdi.

VPN hizmetini sunan Proton, Türkiye'de önceki haftaya göre bu zamanda %20.000'in üzerinde kullanım artışı gördü. Proton VPN Türkiye için tüm hizmetlerini ücretsiz sunduklarını duyurdu.

Nord Security, NordVPN'nin deprem gününde bir önceki güne göre iki kat daha fazla etkinlik gördüğünü söyledi.

Kripto Bağışları

Kripto topluluğu, gerçek dünyadaki faydasıyla ilgili sorular olmasına rağmen, geleneksel bankacılık operasyonlarının etkilendiği bir durumda gerçek zamanlı bir finansal yaşam çizgisi sunarak milyonlarca dolar bağış topladı. Kripto para birimleri, acil durumlarda fon göndermeyi daha kolay ve daha güvenilir hale getirdiği için bağışlar için başvurulacak varlıklar haline geliyor.

Kripto borsası Binance, depremden etkilenen şehirlerdeki tüm kayıtlı kullanıcılar için 100 dolar değerinde Binance Coin göndereceğini söyledi. Toplamda yaklaşık 5 milyon dolar bağışladı.

Ahbap da kripto para birimi bağışları topladı. Ahbap’ın kripto para bağış cüzdanlarında 4,8 milyon dolar bağış toplandı. Ahbap Derneği'ne yapılan kripto bağışlar BtcTürk'ün bağış cüzdanlarına taşındı. Kripto paralardaki yükselişin etkisiyle bağışlar değer kazandı.

Bitfinex 5 milyon Lira, Huobi Global 2 milyon Lira, OKX 1 Milyon Lira olarak bağış yapan kripto para borsalarından sadece birkaçı.

Açık Kaynaklı Yazılım Seferberliği

Teknoloji sektöründe çalışan profesyonel gönüllüler, deprem felaketinden etkilenenlere destek ve yardım için tümüyle açık kaynak olarak geliştirilen son derece fonksiyonel bir yazılım ağını hayata geçirdi.

24 bine yakın gönüllü yazılımcı Discord sunucusunda bir araya gelerek deprem bölgesine yönelik yapılabilecek çalışmaları planlayarak bölgenin afet haritasından enkaz bilgilerine, sağ ve iyi olarak çıkanların çevresiyle ve yakınlarıyla haberleşmesi gibi yardımlaşma hizmetlerinden temel ihtiyaç taleplerine yanıt vermeye çalıştı.

Twitter, Instagram, Whatsapp ve çeşitli web siteleri gibi farklı kaynaklardan gelen tüm yardım çağrıları toplanarak sahada kullanılmak üzere anlamlı hale getirildi. Bilgi teknolojileri kullanılarak ilgili kurum ve STK’lara yardımcı olmak ve afet zamanlarında açık bir veri platformu sağlamak amaçlandı.

Afet anında, öncesinde ve sonrasında kullanılmak üzere resmi kurumların ve sivil toplum kuruluşların erişimi için bağımsız gönüllüler ile açık kaynak olarak geliştirilen teknolojilere afet.org adresinden ulaşmak mümkün.

Depremin ilk gününden itibaren Açık Yazılım Ağı bünyesinde ve Afet.org sitesi çatısı altında geliştirilen web siteleri şöyle;

-Afetdestek.org

-Afetharita.com

-Depremyardim.com

-Afetbilgi.com

-Deprem.io

-Beniyiyim.com

-Saglik.afethartita.com

Nasa’nın Finder’ı Enkazlarda Kullanıldı

NASA'nın kalp atışı tespit teknolojisi, deprem yardım çabalarında kullanıldı.

NASA'nın geliştirdiği, yaşam için gerekli temel süreçlerin neden olduğu en küçük vücut hareketlerini uzaktan algılayabilen teknoloji, depremin vurduğu ülkemizde afet yardım ekipleri tarafından kullanıldı.

Afete Acil Müdahale için kişi bulma amaçlı Finder adı verilen cihazlar, mikrodalga radar sensörleri kullanarak enkaz altında veya çığda hayatta kalanları kalp atışlarını ve solunumlarını uzaktan tespit ederek bulmak için kullanılıyor.

NASA, Finder teknolojisinden faydalanan cihazların, Türkiye’deki kurtarma ekiplerine Florida merkezli güvenlik teknolojisi şirketi SpecOps tarafından gönderildiğini belirtti.

Uzun Vadede Teknolojinin Önemi

Teknoloji, bu felaketlerin yönetilmesinde hayati bir rol oynamaya devam edecek. Özel ihtiyaçlar ortaya çıktıkça, başka uygulamalar da geliştirilecek. Kripto kullanımı açısından blockchain teknolojisi, mali desteği etkin bir şekilde dağıtmak için şeffaf ve güvenli bir araç yaratarak parasal yardım dağıtımını kolaylaştırmaya yardımcı olacak.

Yapay Zekanın Önemi

Zaman alıcı görevlere yardımcı olmak için yapay zekanın başarılı bir şekilde kullanılması gelişerek devam edecek.

Muhtemel bir senaryo, bireylerin yardım çabaları ve yardım programları hakkındaki sorularına hızlı ve doğru yanıtlar sağlamak için yapay zeka destekli sohbet robotlarını kullanmaktır.

İleriye bakıldığında, yapay zeka, depreme eğilimli bölgeleri izlemek ve gelecekteki olayları tahmin etmeye yardımcı olacak güvenilir veri kümeleri oluşturmak, olası sonuç modelleri geliştirmek ve dolayısıyla hazırlık mekanizmalarını desteklemek için kullanılabilir.

Metaverse teknolojisinin depremlerin etkisini simüle etmek ve insanlara deprem anında nasıl davranacağı konusunda eğitim vermek için kullanılması da muhtemeldir.

Afetlere Karşı Teknolojiye Daha Çok Yatırım

Teknoloji, afet yardımı çabalarında artan ve giderek paha biçilmez bir rol oynuyor. İster çok sayıda veriyi filtrelemek ve analiz etmek için yapay zeka kullanılıyor olsun, ister yerelleştirilmiş çözümler oluşturmak için açık kaynaklı yazılım kullanılıyor olsun, ister arama ekiplerini desteklemek için robotik kullanılıyor olsun teknoloji, kurtarma ve insani yardım çabalarını hızlandırıyor ve büyütüyor, böylece hayat kurtarıyor.

Teknoloji Hayatta Kalma Olasılığını Artırıyor

Anında kurtarma ve destek çabalarının ötesinde, teknolojinin daha uzun vadeli faydaları vardır ve toplulukları gelecekteki herhangi bir felakete karşı daha dayanıklı hale getirir.

Teknoloji insani yardım çalışmalarına entegre edilerek - yardım kuruluşlarının çözümlere yatırım yapmasına, test etmesine ve ölçeklendirmesine olanak sağlayarak - aynı zamanda yardım çalışmalarını yönetenlerin gelecekteki felaketlerle mücadelesi için daha hazırlıklı olmasını sağlayacaktır.

Afet olaylarının arttığı bir dünyada, teknolojinin hayatta kalma olasılığını arttırdığı unutulmamalı ve bu yönde araştırma ve geliştirmeye daha fazla kaynak aktarılmalı.