Dijital Miras Yönetimi

Dijital çağda yaşıyoruz. Hayatımızın büyük bir kısmı çevrimiçi geçiyor. Fotoğraflarımız, sosyal medya paylaşımlarımız, bloglarımız, e-postalarımız ve banka hesaplarımız… Öldükten sonra bunlara ne olacağını hiç düşündünüz mü? Bir eylem planınız yoksa, sonsuza dek kaybolabilirler. İşte dijital miras planının devreye girdiği yer burası. Dijital varlıklarınızı güvence altına alabilmeniz ve koruyabilmeniz için dijital miras planınızı oluşturabilirsiniz.

Dijital Miras Nedir?

Dijital miras, ölümünüzden sonra çevrimiçi ortamda bıraktığınız her türlü bilgidir. Dijital mirasınızı, bilgisayarda ve internette yaşayan kişisel kimliğiniz olarak düşünebilirsiniz. Buna her türden e-posta ve internet hesabı dahil olabilir. Örneklendirirsek:

Sosyal medya hesaplarınız (Facebook, Instagram, Twitter vb.),

E-posta hesapları,

Çevrimiçi topluluklara veya e-posta listelerine yaptığınız katkılar,

Banka veya yatırım hesapları,

Kişisel dosyaları içeren bulut depolama hesapları,

Amazon, Trendyol, Netflix, Spotfy gibi sitelerdeki müşteri hesapları,

Web sitesi alan adları ve bloglar.

Dijital Mirasın Önemi

Dijital miras, genellikle kişinin yaptığı etkileşimler ve ölmeden önce oluşturduğu bilgiler ile şekillenir. Bunlara sosyal medya profilleri, çevrimiçi sohbetler, fotoğraflar, videolar, oyun profilleri, web sitesi ve blogu dahil olabilir.

Birinin dijital mirası, başkaları tarafından yaratılan veya ortak yaratılan içeriklerden de etkilenebilir. Bu, başka birinin sosyal medya duvarında veya akışında gerçekleşen etkileşimleri içerebilir veya başkalarının çevrimiçi bir gazete ölüm ilanında, blogda veya harici bir web sitesinde o kişi hakkında çevrimiçi olarak yayınladıkları şeylerden etkilenebilir. Dijital bir miras; birinin ölümünden önce, sırasında veya sonrasında değiştirilebilir, düzenlenebilir ve dönüştürülebilir.

Ayrıca, dijital mirasınız belirli hesaplarda hangi eylemlerin gerçekleştirileceğini belirtme fırsatınızdır. Örneğin, Facebook sayfanızın silinmesini mi istersiniz yoksa anılmasını mı tercih edersiniz gibi.

Miras planınıza, genellikle vasiyetnamenize dijital bir miras ekleyerek, sevdiğiniz birine çevrimiçi hesaplarınıza ve varlıklarınıza erişim izni vermiş olursunuz. Kullanıcı adlarına ve parolalara nasıl erişileceğine dair talimatların yanı sıra hesaplarınızla ne yapılmasını istediğinize dair talimatlar eklemeniz gerekecektir.

Sizden Sonra Dijital Varlıklarınıza Ne Olacak?

Artık dijital benliklerimizin kendi ömrümüzden daha uzun süre var olacağını kabul ediyoruz. Facebook, sonunda yaşayanlardan daha fazla ölüye ait hesaba sahip olabilir.

Sosyal, çalışma ve finansal hayatınızda biriktirdiğiniz tüm çevrimiçi hesaplar, dijital cihazlar ve parolalara doğru kişilerin, doğru zamanda erişebilmesi ve sonsuza dek bir parolanın ardında kilitli kalmaması için bir planınız olmalı.

Elbette ilk başta hiçbir şey olmaz; çevrimiçi profilleriniz ve hesaplarınız, üzerlerinde depolanan tüm veriler, içerikler, mesajlar ve para birimleriyle birlikte orada olmaya devam edecektir. E-posta adresiniz e-posta almaya devam edecek, abonelikleriniz çalışmaya devam edecek ve sosyal medyadaki profilleriniz ve gönderileriniz var olmaya devam edecektir. Ancak, bir süre hareketsizlikten sonra bazı hesaplar silinebilir.

Dijital mirasın ne kadar dikkatli hazırlandığına bağlı olarak, mirasçılar öncelikle bir genel bakış elde etmelidir: Ölen kişi internette nerede aktifti? Hangi sözleşmeleri sonlandırmıştır? Hangi verileri ve varlıkları çevrimiçi olarak saklamıştır? Sözleşmeler mümkün olan en kısa sürede feshedilmeli ve sosyal ağlardaki profiller devre dışı bırakılmalı veya tamamen silinmelidir. Örneğin Facebook, söz konusu profili bir anma sayfasına dönüştürme seçeneği de sunar, ancak her sosyal ağda bu işlev yoktur. Çoğu durumda, profili silmeniz önerilir. Bunun ne kadar kolay olduğu ağa bağlıdır. Bazı sağlayıcılarda, hesaplar basit bir özellik veya bir iletişim formu kullanılarak silinebilirken, diğerleri kullanıcının ölümüne dair kanıt isteyebilir.

Mevcut şifrelerinizi vasiyetinizde veya başka bir belgede bırakmadıysanız, başkalarının dijital mirasınızla çalışması çok daha zor olacaktır. Bu durumda, akrabalarınız doğrudan sağlayıcılarla iletişime geçecek ve kanıt gösterdikten sonra ilgili şifre kendilerine gönderilecek veya mevcut şifreyi sıfırlayabilecekler. Ancak birçok durumda, bağlı e-posta hesabına (yeni şifrenin gönderileceği) erişim işlerinizi çok kolaylaştıracaktır.

Dijital Mirasınız İçin Yapabilecekleriniz

En etkili adım kullanılmayan veya gereksiz profilleri ve hesapları silmek ve kendi dijital varlığınızı en aza indirmektir. İnternetin ve kişisel verilerin bilinçli kullanımı daha net bir dijital mirasa yol açar. Ayrıca, ilgili oturum açma verilerinin güncel bir listesini (elbette güvenli bir yerde) tutmanız sizin ve yakınlarınız için yararlı olacaktır. Bu, yalnızca ana parolayı iletebileceğiniz için bir parola yöneticisi kullanarak çok daha kolay hale getirilir. Ayrıca, yalnızca size yakın kişilerin yanıtlayabileceği ilgili hizmetler için bir güvenlik sorusu ayarlamak da yararlı olabilir.

Bir liste yaparsanız, ölümünüzden sonra ne olması gerektiğiyle ilgili isteklerinizi de ifade edebilirsiniz, örneğin; "profili tamamen sil", "anma sayfası ol" veya "ölümümün sosyal ağlarımda kısa bir açıklamayla duyurulması". İnternet bankacılığı, ödeme hizmetleri ve kripto para birimleri gibi son derece hassas hesaplar söz konusu olduğunda, ihtiyati bir vekaletname hazırlayabilirsiniz. Bu, mirasçılarınızın çevrimiçi olarak saklanan varlıklara doğrudan erişebilmesini sağlayacaktır. Ayrıca oturum açma verilerini bir notere bırakabilir veya yazıp bir kasaya kilitleyebilirsiniz.

Son olarak, sağlayıcınızın hüküm ve koşullarını öğrenmeniz önemlidir. Sosyal ağlar hesaplarla nasıl başa çıkıyor ve silme süreci ne kadar karmaşık? Çevrimiçi olarak sözleşmelerinizi sonlandırdıysanız, ilgili maddeleri ("kullanıcının ölümü" veya benzeri) aramalı ve öldüğünüzde akrabalarınızın gereksiz borçlar devralmadığından emin olmalısınız.

Verilerinize Kimin Erişebileceğini Belirlemelisiniz

Ölümünüzden sonra bir karışıklık yaşanmasını istemiyorsanız, vasiyetname veya vekaletname ile uygun bir miras düzenlemesi belirtmelisiniz. Vasiyetinizde kullanıcı adı ve parola listelememeniz önemlidir, çünkü bu belge siz öldükten sonra kamuya açık hale gelir.

Ölen kişi tarafından bir dijital miras hazırlanmamışsa, dijital miras konusunda belirli bir yasal çerçeve de bulunmadığından, ülkemizde ve Avrupa genelinde emsal kararlarla belirlenen sınırlar içinde hareket edilmektedir. Bunun önemli bir örneği, Kasım 2020'de Türkiye'deki Antalya Bölge İstinaf Mahkemesi'nin çığır açan bir karar vermesiydi. Bu davada, bir eşin ölümünün ardından davacı, ölen kişinin fotoğraf ve videolar gibi önemli belgelerin bulunduğu e-posta ve iCloud hesabına erişim talep etti. Mahkeme, gerekçesinde dijital varlıkların genel mirasa dahil edilmesinin gerekliliğini vurguladı. Kararda, sosyal medya hesapları ve dijital cüzdanları da kapsayan tüm dijital varlıkların, ölen bir bireyin mirasının belirlenmesinde dikkate alınması gerektiği vurgulandı.